Τετάρτη 6 Νοεμβρίου 2013

Συμπληρωματικά στοιχεία για την φυγή των Βενιζελικών αξιωματικών στην Κωνσταντινούπολη

Συμπληρωματικά στοιχεία για την φυγή των Βενιζελικών αξιωματικών στην Κωνσταντινούπολη

Written By Ιωάννης Φιλίστωρ on 18 Ιανουαρίου 2010 | 1/18/2010 10:12:00 μ.μ.




Στο προηγούμενο άρθρο μας για την "Μικρασιατική Άμυνα" ο αναγνώστης μας Costas αμφισβήτησε ότι Βενιζελικοί αξιωματικοί μετά την ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές το 1920, εγκατέλειψαν τις μονάδες τους στο μέτωπο, χωρίς να παραιτηθούν καταφεύγοντας στην Κωνσταντινούπολη. Ειδικότερα δε, αμφισβήτησε ότι κάτι τέτοιο είναι δυνατόν να έκανε ο στρατηγός Ιωάννου.

Επειδή η κατηγορία που απέδωσα είναι όντως σκληρή και επειδή το θέμα είναι αρκετά σοβαρό, αποφάσισα να παραθέσω τρεις σημαντικές και αξιόπιστες πηγές (όχι ότι είναι οι μόνες) για να τεκμηριώσω τους ισχυρισμούς μου. Θα τις παραθέσω αυτούσιες επί λέξει για να μην υπάρχει περαιτέρω αμφισβήτηση.



ΠΡΩΤΗ ΠΗΓΗ: Θάνος Βερέμης "Ο στρατός στην Ελληνική πολιτική" εκδ Κούριερ εκδοτική σελ 108
"...περίπου 150 βενιζελικοί αξιωματικοί, τέσσερις από αυτούς στρατηγοί, εγκατέλειψαντις θέσεις τους και αναβίωσαν το κίνημα της "εθνικής άμυνας" στην Κωνσταντινούπολη.."
ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΗΓΗ: Επίσημη Ιστορία του ΓΕΣ, Η εκστρατεία εις την Μικράν Ασίαν, Τόμος τέταρτος σελ 5
"....Αριθμός αξιωματικών, περί τους πεντήκοντα, εν οις και τέσσαρες ανώτατοι εκ των μετασχόντων εις την "Εθνικήν Άμυναν", εγκατέλειψαν τα τμήματα των και ανεχώρησαν αυθαιρέτως εις Κωνσταντινούπολιν...."
ΤΡΙΤΗ ΠΗΓΗ: Ιστορία του Ελληνικού έθνους τ. ΙΕ, σελ 156:
"....Αρκετοί ωστόσο από τους γνωστότερους και δυναμικότερους και για τον λόγο αυτό πιο εκτεθειμένους, Βενιζελικούς αξιωματικούς, που υπηρετούσαν στο μέτωπο, δεν περίμεναν καν να πληροφορηθούν τις διαθέσεις του υπουργείου Στρατιωτικών απέναντι τους. Εγκατέλειψαν τις μονάδες τους και κατέφυγαν στην Κωνσταντινούπολη...Παρά την υποστήριξη- κατά καιρούς και σε διαφορετικό βαθμό των στρατηγών Μαζαράκη, Ζυμβρακάκη και Ιωάννου που επίσης είχαν καταφύγει στην Κωνσταντινούπολη, η "άμυνα" υπήρξε κυρίως κίνηση ταγματαρχών....."
Μετά την παράθεση των τριών αυτών πηγών, θεωρώ ότι οι ισχυρισμοί μου έχουν επιβεβαιωθεί πλήρως.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Σχετικά με τις θέσεις του Χρήστου Αγγελομάτη για την "Μικρασιατική Άμυνα" στο περίφημο βιβλίο του "Χρονικόν μεγάλης τραγωδίας", θεωρώ ότι το συγκεκριμένο βιβλίο είναι πολύτιμη πηγή κυρίως για τα τραγικά γεγονότα της καταστροφής, παρά για όσα προηγήθηκαν. Αν αναλογιστούμε ότι το μισό βιβλίο αναφέρεται σε αυτά, αλλά και το πόσο γρήγορα προσπερνά κρίσιμα γεγονότα, ο ισχυρισμός αυτός ενισχύεται. Αμέσως μετά περιγράφει την "Μικρασιατική Άμυνα" ως κάτι ανεξάρτητο και δεν την συνδέει με αυτήν της Κωνσταντινούπολης. Διατηρώ επιφυλάξεις καθώς στις σχετικές σελίδες περιέργως δεν περιλαμβάνει καμία πηγή, αντιθέτως με άλλα σημεία του έργου του. Πάντως αναφέρει πολλές πληροφορίες για τον Στεργιάδη, τις οποίες θα αναλύσουμε σε μελλοντικό μας κείμενο.....

Αντίλογος στα επιχειρήματα των υποστηρικτών της νομιμότητας της "δίκης των εξ"

Αντίλογος στα επιχειρήματα των υποστηρικτών της νομιμότητας της "δίκης των εξ"

Written By Ιωάννης Φιλίστωρ on 21 Δεκεμβρίου 2009 | 12/21/2009 06:06:00 μ.μ.


Έχουμε αναφερθεί εκτενώς στο παρελθόν για την "δίκη των εξ" και πιστεύω πως είχαμε αποδείξει αρκετά πειστικά ότι δεν ήταν "δίκη" παρά μια παρωδία δικαστικής διαδικασίας με προαποφασισμένο αποτέλεσμα για το οποίο οι κατηγορούμενοι στερήθηκαν ακόμα και του αυτονόητου δικαιώματος της έφεσης του.

Παρατηρήσαμε όμως ότι υπάρχουν κάποιες βαθιά ριζωμένες λανθασμένες (κατά την γνώμη μας) αντιλήψεις για την κρίσιμη περίοδο 1918-1922 που ανακυκλώνονται ευρέως διαδικτυακά. Αυτές επικαλούνται πολλοί προσφυγικοί σύλλογοι και ιστορικοί (Βλάσης Αγτζίδης) συναρμολογώντας ένα νέο κατηγορητήριο για τους "έξι" ζητώντας με πάθος την εκ νέου καταδίκη τους. Καλό όμως είναι να ακούγονται και άλλες απόψεις επί των θεμάτων αυτών. Θα αναφερθώ σε αυτές όσο πιο συνοπτικά μπορώ.

ΑΠΟΨΗ ΠΡΩΤΗ "Η εκλογική ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές του 1920 προήλθε από την αντιπολεμική πολιτική του "οίκαδε" και της "μικράς και εντίμου Ελλάδος" που εξήγγειλε η "Ηνωμένη Αντιπολίτευσις" του Δ. Γούναρη"

Αυτό όμως δεν ισχύει (η μάλλον δεν ισχύει μόνο αυτό). Την τριετία 1917-1920 ο βενιζελισμός έδειξε σκληρότητα και αυταρχισμό προς τους πολιτικούς του αντιπάλους με χιλιάδες απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων, εξορία και εκτοπισμούς πολιτικών, σκληρή λογοκρισία, αθρόες εκτελέσεις φυγόστρατων κτλ Η "ηνωμένη αντιπολίτευσις" επικαλέστηκε μόνο την επιστροφή στην νομιμότητα και στην δικαιοσύνη. Οι αντιπρόσωποι της δεν ανέφεραν σε κανένα προεκλογικό τους λόγο (τουλάχιστον από αυτούς που έχω διαβάσει) για απαγκίστρωση από την Μικρά Ασία. Άλλωστε και όταν ήρθε στην εξουσία η "ηνωμένη αντιπολίτευσις" δενακολούθησε τέτοια πολιτική αλλά υποστήριξε την προσπάθεια απελευθέρωσης της Ιωνίας ως κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή.

ΑΠΟΨΗ ΔΕΥΤΕΡΗ "Οι σύμμαχοι μας (Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία), μας εγκατέλειψαν επειδή επέστρεψε ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος. Ο Γούναρης και συν αυτώ γνώριζαν ότι με την επιστροφή του Βασιλιά θα έχαναν κάθε έρεισμα στο εξωτερικό"

Υπάρχουν τουλάχιστον 5 περιπτώσεις (μια από αυτές εδώ)κατά τις οποίες οι Βρεττανοί (Γουίλσον, Λόυδ Τζώρτζ, Τσώρτσιλ, Κώρζον)και οι Γάλλοι ιθύνοντες (Κλεμανσώ, Πουανκαρέ)είχαν προειδοποιήσει τον Ελ. Βενιζέλο ότι δεν θα βοηθούσαν την Ελλάδα ούτε οικονομικά ούτε στρατιωτικά κατά την εμπλοκή της στην Μ. Ασία. Για όσο καιρό ήταν πρωθυπουργός ο Βενιζέλος η Ελλάδα δεν δέχθηκε την παραμικρή βοήθεια από τους Συμμάχους (πηγή "Καθημερινή"). Διαβάσαμε στον κ. Αγτζίδη για "πιστώσεις" που μας έκαναν οι σύμμαχοι. Καλό είναι να μας δώσει την ιστορική πηγή που περιλαμβάνει η αναφέρει τις "πιστώσεις" αυτές. Η επιστροφή του Βασιλιά το μόνο που προμήθευσε τους συμμάχους μας ήταν μια καλή δικαιολογία που επικαλέστηκαν. Δεν ήταν όμως η αιτία της συμπεριφοράς των συμμάχων απέναντι μας μετα τον Νοέμβριο του 1920. Επίσης να υπενθυμίσω ότι η επαναφορά του Κωνσταντίνου ήταν διακηρυγμένη προτεραιότητα την "ηνωμένης αντιπολίτευσης" κατά την προεκλογική περίοδο (και ίσως αποτέλεσε και σημαντικό συντελεστή της εκλογικής της νίκης).

ΑΠΟΨΗ ΤΡΙΤΗ "Παράλληλα στο Μέτωπο εκδιώκονται οι εμπειροπόλεμοι αξιωματικοί ως βενιζελικοί και αντικαθίστανται από απειροπόλεμους βασιλικούς. Ουσιαστικά διαλύουν το αξιόμαχο του ελληνικού στρατού, όχι μόνο με τις αποτάξεις και τις διώξεις αλλά και με την παράλογη συνέχιση των επιχειρήσεων στα βάθη της Μικράς Ασίας."

Ούτε αυτή η θέση είναι ακριβώς σωστή. Όταν εξελέγη η "ηνωμένη αντιπολίτευσις" όφειλε να επαναφέρει, για λόγους δικαιοσύνης, τους αξιωματικούς που είχε αποτάξει ο βενιζελισμός για τα πολιτικά τους φρονήματα. Από τους βενιζελικούς αξιωματικούς που απομακρύνθηκαν από το μέτωπο, μια ομάδα (Κονδύλης) εγκατέλειψε αυτοβούλως την θέση της και μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη όπου συνωμοτούσε κατά της νέας κυβέρνησης. Μόνο λίγοι ανώτατοι αξιωματικοί αντικαταστάθηκαν (π.χ. ο Πλαστήρας έμεινε στην θέση του) και σίγουρα οι εκκαθαρίσεις που έγιναν ηταν το 1/4 από αυτές που είχαν κάνει οι Βενιζελικοί την τριετία 1917-1920 σύμφωνα με τον Michael Llewellyn Smith.

ΑΠΟΨΗ ΤΕΤΑΡΤΗ "Αντιλαμβανόμενη τις αρνητικές εξελίξεις, η κορυφαία οργάνωση των Μικρασιατών υπό την επωνυμία «Μικρασιατική Άμυνα» ζητά την αλλαγή πολιτικής με την ανακήρυξη ξεχωριστού Ιωνικού Κράτους και τη δημιουργία Μικρασιατικού Στρατού. Ο στρατηγος Παπούλας υπολόγιζε ότι ο στρατός αυτός θα ανέλθει σε 80.000 άνδρες. Παρότι οι σύμμαχοι στη Διάσκεψη των Παρισίων του Μαρτίου του ’22, ζητούν απ’ την Ελλάδα να συνθηκολογήσει με τον Κεμάλ και να εγκαταλείψει τη Μικρά Ασία, οι κυβερνήτες της Ελλάδας αποφασίζουν την απόρριψη των μικρασιατικών αιτημάτων και τον μη εξοπλισμό του ελληνικού πληθυσμού."

Αυτό το επιχείρημα είναι ομολογουμένως εντυπωσιακό! Η Ελλάς την εξιστορούμενη εποχή είχε υπό τα όπλα 200.000 εμπειροπόλεμους εκπαιδευμένους άνδρες, με έμπειρους ανώτατουςαξιωματικούς, επιμελητεία, υγειονομικές υπηρεσίες, αεροπορία αναγνώρισης, πυροβολικό, μεταφορικά μέσα κτλ. Τι ακριβώς θα έκαναν οι 80.000 Μικρασιάτες μόνοι τους? Εκτός αυτού γιατί οι ίδιοι Μικρασιάτες δεν προσήλθαν ως εθελοντές όταν έγινε το κάλεσμα από την Ελληνική Κυβέρνηση (προσήλθαν πολύ λίγοι εθελοντές καθώς οι ζώνες που ελέγχονταν από τον Ελληνικό στρατό δεν ήταν επίσημα Ελληνικό έδαφος και δεν ήταν δυνατόν να γίνει επίσημη κανονική στρατολογία). Επίσης αποκρύπτεται το γεγονός ότι η "μικρασιατική άμυνα" είχε ξεκάθαρα πολιτικά βενιζελικά κίνητρα, διαπραγματεύθηκε μυστικά από την ελληνική κυβέρνηση με τους Άγγλους, αλλά σύμφωνα με τον Μάικλ Λιούιν Σμιθ "οι Βρετανοί δεν θεωρούσαν ότι υπήρχε στέρεα βάση στα λεγόμενα των αντιπροσώπων της οργάνωσης".

Τελειώνοντας θα ήθελα να εκφράσω έναν προβληματισμό που έχω για ένα υφέρπον μίσος που νιώθω να αναδύεται μέσα από τις σκέψεις πολλών απογόνων μικρασιατών και ποντιών κατά των προγόνων των συμπατριωτών τους της Παλαιάς Ελλάδας. Σίγουρα οι παλαιοελλαδίτες δεν φέρθηκαν με τον καλύτερο τρόπο (υπήρξαν αρκετά κρούσματα ρατσισμού) στους τότε πρόσφυγες που σε αθλία κατάσταση κατέκλυσαν τα προάστια των αστικών κέντρων και τις μακεδονικές πεδιάδες. Οφείλουμε όμως να υπενθυμίσουμε και τις θυσίες που αναγκάστηκαν να καταβάλλουν οι Έλληνες της Παλαιάς Ελλάδος για την υπόθεση της Μικράς Ασίας που ήταν τόσο υλικές (οι πρόσφυγες αποτέλεσαν μια μόνιμα ανοιχτή οικονομική πληγή για την Ελλάδα σε πολύ δύσκολες εποχές που τελικά την οδήγησαν στην πτώχευση το 1931) όσο και ανθρώπινες (χιλιάδες έλληνες προερχόμενοι από την Παλαιά Ελλάδα είτε τραυματίστηκαν είτε βρήκαν τον θάνατο στην Μικρά Ασία, ενώ η παρατεταμένη απουσία τους από τις οικογένειες τους τις εξάντλησε οικονομικά και τις οδήγησε στην φτώχεια και την ανέχεια). Είναι δύσκολο λοιπόν ένας απλός μέσος άνθρωπος να υποβάλλεται συνεχώς σε βαρύτατες θυσίες και να μην αντιδράσει, να μην στραφεί κατά αυτών που νομίζει ότι ευθύνονται για την δυστυχία του και την κακοδαιμονία του.

Καλό είναι λοιπόν να μην υποδαυλίζουμε τα πάθη αλλά να εξετάζουμε την θέση και τα προβλήματα όλων την εποχή εκείνη όσο πιό αντικειμενικά γίνεται. Επίσης καλό θα ήταν η Ιστορία μας να εξετάζεται με μια διάθεση για ενότητα και σύνθεση και όχι με διάθεση για φιλονικία και διάσπαση.

ΠΗΓΕΣ

-Να αντιδράσουμε στην αναψηλάφηση της Δίκης των Εξ (Βλάσης Αγτζίδης)

-pontosandaristera.wordpress.com/2009/09/13/13-9-2009/

Η ιστορική αλήθεια για την "Μικρασιατική Άμυνα"

Η ιστορική αλήθεια για την "Μικρασιατική Άμυνα"

Written By Ιωάννης Φιλίστωρ on 18 Ιανουαρίου 2010 | 1/18/2010 10:20:00 π.μ.


Αρθρογραφώντας από το μικρό μας ιστότοπο για την υπεράσπιση της μνήμης των "εξ" πολιτικών ανδρών που εκτελέστηκαν μετά από παρωδία δίκης στο Γουδί, παρατηρήσαμε ότι υπάρχει μια παρανόηση για τον πραγματικό ρόλο και το πραγματικό ειδικό βάρος που είχε η οργάνωση "Μικρασιατική Άμυνα" λίγο πριν επέλθει η κατάρρευση του μετώπου και η Μικρασιατική καταστροφή. Συγκεκριμένα ο κ. Βλάσης Αγτζίδης αναφέρει: 

"Αντιλαμβανόμενη τις αρνητικές εξελίξεις, η κορυφαία οργάνωση των Μικρασιατών υπό την επωνυμία «Μικρασιατική Άμυνα» ζητά την αλλαγή πολιτικής με την ανακήρυξη ξεχωριστού Ιωνικού Κράτους και τη δημιουργία Μικρασιατικού Στρατού. Ο στρατηγος Παπούλας υπολόγιζε ότι ο στρατός αυτός θα ανέλθει σε 80.000 άνδρες. Παρότι οι σύμμαχοι στη Διάσκεψη των Παρισίων του Μαρτίου του ’22, ζητούν απ’ την Ελλάδα να συνθηκολογήσει με τον Κεμάλ και να εγκαταλείψει τη Μικρά Ασία, οι κυβερνήτες της Ελλάδας αποφασίζουν την απόρριψη των μικρασιατικών αιτημάτων και τον μη εξοπλισμό του ελληνικού πληθυσμού.

Παρατηρήσαμε ότι οι απόψεις αυτές τυγχάνουν ευρύτατης αποδοχής από πολλούς κυρίως Μικρασιατικής και Βενιζελικής προέλευσης, κύκλους (π.χ.igaiolos.blogspot.com/2008/01/blog-post_05.html). Η ιστορική αλήθεια όμως είναι ότι οι απόψεις αυτές δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα (τουλάχιστον όπως αυτή περιγράφεται από έγκυρες και ευρύτερα αποδεκτές πηγές). Ας δούμε λοιπόν τι ήταν και τι σκοπούς είχε η Μικρασιατική Άμυνα". 

Η "Μικρασιατική Άμυνα" σχηματίστηκε στα τέλη Οκτωβρίου 1921 από σημαντικά και ευυπόληπτα μέλη της αστικής τάξης της Σμύρνης (Ψαλτώφ, Σολομωνίδης, Ευρυπαίος, Δήμας, Τενεκίδης) και ουσιαστικά ήταν παράρτημα της Βενιζελικής "Άμυνας της Κωνσταντινούπολης" του Κονδύλη και του Ιωάννου όπως φαίνεται από τις παραπλήσιες ονομασίες. Απεσταλμένος της "άμυνας της Κωνσταντινούπολης" (Αργυρόπουλος) είχε ταξιδέψει στην Σμύρνη τουλάχιστον μια φορά για να συντονίσει τις ενέργειες των 2 Βενιζελικών οργανώσεων. Η "μικρασιατική άμυνα" αρχικά δημιουργήθηκε υπό το φόβο των ντόπιων Μικρασιατών ότι οι μετανοεμβριανές Κυβερνήσεις θα εγκατέλειπαν την Μικρά Ασία, λόγω των δυσκολιών της εκστρατείας και της ελπίδας τους ότι η επιστροφή του Βενιζέλου θα εξασφάλιζε την πολύτιμη Αγγλική υποστήριξη. 


Όταν απέτυχε η προέλαση του Ελληνικού στρατού στην Άγκυρα και το μέτωπο τελματώθηκε, αντιπρόσωποι της οργάνωσης σε συνεννόηση με τον φανατικό Βενιζελικό Πατριάρχη Κωνσταντινούπολης Μελέτιο και υπό την καθοδήγηση της "Εθνικής άμυνας Κωνσταντινούπολης", πλησίασαν τον Ύπατο Αρμοστή Αριστείδη Στεργιάδη και τον Αρχιστράτηγο του Ελληνικού εκστρατευτικού σώματος Παπούλα με προτάσεις για κήρυξη ανεξάρτητου Μικρασιατικού κράτους με τον ταυτόχρονο εξοπλισμό του ντόπιου πληθυσμού. Το σχέδιο που είχε εκπονήσει η οργάνωση της Κωνσταντινούπολης, προέβλεπε πως θα αποστέλλονταν εκκλήσεις για βοήθεια σε όλες τις Ελληνικές κοινότητες της Ευρώπης, ενώ Πρωθυπουργός του νέου "Κράτους" θα ήταν ο Αρχιστράτηγος Παπούλας. Οι αντιπρόσωποι της Άμυνας υπολόγιζαν ότι θα μπορούσαν να εξοπλίσουν γύρω στους 80.000 άνδρες, ενώ προβλεπόταν μαζική λαική συγκέντρωση στην Σμύρνη που θα επιβεβαίωνε την εμπιστοσύνη στο πρόσωπο του και ειδικό όρκο!! που θα έδιναν οι νέες ένοπλες δυνάμεις. 

Οι προτάσεις αυτές έφτασαν ως την επίσημη Ελληνική Κυβέρνηση, ειδικά όταν μαθεύτηκε ότι ο Παπούλας δεν είχε αρνηθεί κατ΄ αρχήν την συμμετοχή του. Στις 31 Μαρτίου 1922, ο Παπούλας συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό Δ. Γούναρη και με τον υπουργό στρατιωτικών Σ. Θεοτόκη όπου του ανέλυσαν γιατί ήταν εντελώς ανεδαφικό να ανακυρηχθεί αυτόνομο Μικρασιατικό κράτος. Το τέλος της πρωτοβουλίας αυτής ήρθε όταν ο Βενιζέλος εμμέσως πλην σαφώς, αρνήθηκε να ενθαρρύνει τα σχέδια της "αμυνας" και η επίσημη Αγγλική Κυβέρνηση ξεκαθάρισε πως οι ενέργειες των Βενιζελικών κύκλων της "άμυνας" δεν έχουν την στήριξη τους. 

Είναι προφανές λοιπόν ότι οι προτάσεις για "αυτόνομο μικρασιατικό κράτος" είχαν πολιτική υποκίνηση από Βενιζελικούς στρατιωτικούς που είχαν εγκαταλείψει τις θέσεις τους ενώπιον του εχθρού, αλλά δεν είχαν πραγματικό ειδικό βάρος. Είναι απορίας άξιο πως θεωρήθηκε από έμπειρους στρατιωτικούς πως 80.000 αγύμναστοι στρατιώτες θα κατάφερναν να αποκρούσουν τις πολλαπλάσιες Κεμαλικές δυνάμεις. Ακόμη και η ίδια η διαδικασία ανακήρυξης αυτόνομου μικρασιατικού κράτους πιθανότατα θα έφερνε ανωμαλία στο μέτωπο και άμεση κατάρρευση με τον Κεμάλ να εκμεταλλεύεται την ευκαιρία που θα του δινόταν. Άλλωστε και επί της ουσίας το σενάριο που είχε κατασκευάσει η "άμυνα Κωνσταντινούπολης" ήταν προϊόν φαντασίας και δεν βασιζόταν σε πραγματικά δεδομένα. 

"Η δύναμη των 60.000 ανδρών που η Άμυνα έκρινε επαρκή για την υπεράσπιση των συνόρων του νέου κράτους από τις κεμαλικές επιθέσεις, ήταν αμφίβολο αν θα μπορούσε να εκπληρώσει τον προορισμό αυτό. Άλλωστε και η περιορισμένη αυτή δύναμη δεν υπήρχε ουσιαστικά, παρά μόνο στα σχέδια των αυτονομιστών" (Ιστορία του Ελληνικού Έθνους τ ΙΕ, σελ 194). 

"Οι εκτιμήσεις της Άμυνας για την υποστήριξη σε άνδρες και σε χρήμα που θα μπορούσε να περιμένει το νέο κράτος, ήταν προιόν φαντασίας. Στην πραγματικότητα τα συστατικά του αξιοπρόσεχτου αυτού εγγράφου ήταν κολακείες και ευσεβείς πόθοι..." (Τό όραμα της Ιωνίας, Michael Llewellyn Smith). 

Προφανώς αν η λύση του αυτόνομου Μικρασιατικού κράτους ήταν ρεαλιστική, η ελληνική κυβέρνηση του Γούναρη και του Θεοτόκη θα την υιοθετούσε, γιατί βρισκόταν σε ένα τραγικό και πολύπλοκο διπλωματικό οικονομικό και στρατιωτικό αδιέξοδο. Δεν το υιοθέτησε γιατί ήξερε πως ίσως έτσι μεταβίβαζε την ευθύνη αλλά αυτό θα κατέστρεφε πλήρως τον Μικρασιατικό Ελληνισμό. 

Τίθεται βέβαια εκ των πραγμάτων και ένα σημαντικό ερώτημα. Αφού υπήρχαν οικονομικοί και ανθρώπινοι πόροι στην Μικρά Ασία που δεν χρησιμοποιούνταν γιατί η Άμυνα δεν τις έθετε στην διάθεση της ελληνικής κυβέρνησης μήπως και έγερναν την πλάστιγγα του πολέμου υπέρ της Ελλάδας; Να σημειωθεί ότι ο Γούναρης στην σύσκεψη με τον Παπούλα και τον αντιπρόσωπο των αυτονομιστών ζήτησε ακριβώς αυτό το αυτονόητο.... 

ΠΗΓΕΣ 

-Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ ΙΕ 

-Michael Llewellyn Smith, Το όραμα της Ιωνίας (Η Ελλάδα στη Μικρά Ασία !919-1922), εκδ ΜΙΕΤ 

Ι. Β. Δ.

Η συνενοχή του Ελευθερίου Βενιζέλου στην δικαστική δολοφονία των "εξι"

Η συνενοχή του Ελευθερίου Βενιζέλου στην δικαστική δολοφονία των "εξι"

Written By Ιωάννης Φιλίστωρ on 24 Μαΐου 2010 | 5/24/2010 05:46:00 μ.μ.


Στην επικαιρότητα βρίσκεται για άλλη μια φορά η "δίκη των έξι", λόγω της δικαστικής εκκρεμότητας της υπόθεσης στον Άρειο Πάγο και της αγωγής που κατέθεσαν Μικρασιατικοί και Ποντιακοί σύλλογοι ως έχοντες έννομο συμφέρον από το κλείσιμο άλλης μιας πληγής στην εθνική συλλογική μνήμη. Εμείς τις θέσεις μας για την προαποφασισμένη δολοφονία των έξι τις έχουμε καταθέσει σε δύο προηγούμενα κείμενα μας (Η δίκη των "εξ" (μια κριτική θεώρηση της δίκης, 87 χρόνια μετά την εκτέλεση των "εξ", και Αντίλογος στα επιχειρήματα των υποστηρικτών της νομιμότητας της "δίκης των εξ") και μάλλον δεν χρειάζεται να επανέλθουμε εκ νέου.

Στο σημερινό μας άρθρο θα ασχοληθούμε με μια άλλη πτυχή της τραγωδίας αυτής. Η δικαστική δολοφονία των "έξι" δεν θα είχε πραγματοποιηθεί χωρίς την σιωπηρή επιδοκιμασία του μεγάλου πολιτικού τους αντιπάλου Ελευθέριου Βενιζέλου. Τις κρίσιμες μέρες του Οκτωβρίου και Νοεμβρίου του 1922 που λάμβανε χώρα η παρωδία δίκης της Ελληνικής πολιτικής ηγεσίας από τους στρατιωτικούς που ηττήθηκαν στα υψίπεδα της Μικράς Ασίας, ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε οριστεί από την "Επαναστατική Επιτροπή" ως αντιπρόσωπος της, στις διαπραγματεύσεις με την Τουρκία στην Λωζάννη.



Καθώς η παρωδία δίκης έβαινε προς το τέλος της και φαινόταν ότι οι εκβιασμοί του Θεόδωρου Πάγκαλου, του Οθωναίου και του Χατζηκυριάκου στον Πλαστήρα, θα πετύχαιναν την τελική δολοφονία των κατηγορούμενων, ο Βενιζέλος δέχτηκε πιέσεις από στενούς του συνεργάτες να μεσολαβήσει στον Πλαστήρα για να αναβληθούν οι δολοφονίες. Η πρώτη πίεση ασκήθηκε από τον παλαιό συνεργάτη του Βενιζέλου σε πολλές κυβερνήσεις του, Εμμανουήλ Ρέπουλη ο οποίος πήγε στην Λωζάννη μόνο και μόνο για να πείσει τον Κρητικό πολιτικό για το απάνθρωπο των εκτελέσεων.

Σύμφωνα με την μαρτυρία του ίδιου του Ρέπουλη είπε στον Βενιζέλο ότι "αν οι πολιτικοί θανατωθούν, και εσείς και εγώ και κάθε Έλλην πρέπει να θεωρεί όνειδος ότι ανήκει εις την Ελληνικήν φυλήν". Ο Βενιζέλος όμως αρνήθηκε κατηγορηματικά να προβεί σε οποιαδήποτε ενέργεια που μπορεί να έσωζε τους "έξι". Ακούγοντας μάλιστα τον Ρέπουλη να μιλά με συγκατάβαση σηκώθηκε όρθιος στην αίθουσα φωνάζοντας ότι δεν θέλει να ακούσει ούτε κουβέντα για το θέμα. Από τις αντιδράσεις αυτές ο Ρέπουλης λυπήθηκε τόσο, ώστε να μείνει κλεισμένος 20 μέρες στο ξενοδοχείο του, χωρίς να βλέπει κανέναν.

Το δεύτερο παλαιό βενιζελικό στέλεχος που πίεσε τον Βενιζέλο προς την κατεύθυνση της βοήθειας προς αυτούς που δικάζονταν από τους εχθρούς τους, ήταν ο διπλωμάτης Νικόλαος Πολίτης. Ο Πολίτης δέχθηκε αφόρητες πιέσεις από ξένους διπλωμάτες να μετριαστούν οι εκτελέσεις εκδίκησης που είχαν σχεδιαστεί. Έστειλε λοιπόν επιστολή στον Βενιζέλο στην Λωζάννη προτείνοντας να μετριασθούν οι προαποφασισμένες εκτελέσεις σε δύο μόνο, ώστε να μείνουν όλοι ευχαριστημένοι. Ο Βενιζέλος όμως αρνήθηκε και πάλι να προβεί σε συστάσεις προς την "επανάστασιν". Μάλιστα δήλωσε χαρακτηριστικά στο περιβάλλον του συζητώντας το θέμα "και αν πρόκειται να αναστηθούν πάλι πρέπει να εκτελεσθούν!".

Αργότερα ο ίδιος ο Βενιζέλος σε επιστολή του στον Παναγή Τσαλδάρη το 1929, θα χαρακτηρίσει σφάλμα την εκτέλεση των "έξι" που όμως "είχε εξουδετερωθεί από τας υπηρεσίας που πρόσφερε η "επανάστασις" στο Έθνος". Στην αναφορά των Μικρασιατικών συλλόγων προς τον Άρειο Πάγο για την υπόθεση της επανάληψης της "δίκης", αναφέρεται πως ο Βενιζέλος δεν εννοούσε όσα έλεγε στην εν λόγω επιστολή για την αθωότητα των "έξι", αλλά η αυτοκριτική του είχε ως στόχο να κατασιγάσουν τα πολιτικά πάθη της εποχής. Εμείς με την σειρά μας θα λέγαμε στους εκπροσώπους των Μικρασιατικών συλλόγων να παραδειγματίζονται περισσότερο από τις προθέσεις του Αρχηγού τους και να τον μιμούνται λιγότερο στις πράξεις του... 

ΠΗΓΕΣ

Δαφνή Γρηγορίου, Η Ελλάς μεταξύ 2 πολέμων, εκδόσεις Κάκτος

Κοτζιά Αλεξάνδρου, Η δίκη των "εξ", εκδόσεις Φυτράκη

Η δίκη των "εξ" - μια κριτική θεώρηση της δίκης

Η δίκη των "εξ" (μια κριτική θεώρηση της δίκης, 87 χρόνια μετά την εκτέλεση των "εξ")

Written By Ιωάννης Φιλίστωρ on 13 Νοεμβρίου 2009 | 11/13/2009 11:14:00 μ.μ.



Σήμερα (15 Νοεμβρίου 2009) συμπληρώνονται 87 χρόνια από την καταδικαστική απόφαση και την εκτέλεση των "εξ" στην τοποθεσία Γουδή. Η "δίκη των εξ" που προηγήθηκε, είναι ίσως ένας από τους πιο ανακριβείς ιστορικούς όρους που έχει διατυπωθεί ποτέ για να περιγράψει ένα ιστορικό γεγονός. Αυτό ισχύει γιατί απλούστατα ούτε δίκη έγινε με την καθιερωμένη έννοια του όρου, ούτε οι κατηγορούμενοι ήταν "εξ" (ήταν οκτώ οι Δ. Γούναρης, Π. Πρωτοπαπαδάκης, Γ. Μπαλτατζής, Ξ. Στρατηγός, Μ. Γούδας, Ν. Στράτος, Ν. Θεοτόκης και Γ. Χατζηανέστης). Ο τίτλος αυτός έχει ως στόχο να συσκοτίσει ιστορικά την αλήθεια για την τραγική δολοφονία εξ αθώων πατριωτών πολιτικών ανδρών με μεγάλη προσφορά στον τόπο κατά το παρελθόν.

Το κατηγορητήριο της δίκης διαρθρωμένο σε 13 σημεία, τόνιζε τα λάθη και τις παραλείψεις της πολιτικής ηγεσίας Γούναρη - Στράτου - Πρωτοπαπαδάκη στην διαχείριση του Μικρασιατικού ζητήματος τα έτη 1920-1922. Αυτό βέβαια που όλοι γνώριζαν, ήταν ότι τα λάθη αυτά δεν ήταν προφανώς εσκεμμένα. Η βασική κατηγορία όμως που οδήγησε τους έξι πατριώτες πολιτικούς στο εκτελεστικό απόσπασμα ήταν ακριβώς αυτή που όλοι γνώριζαν ότι δεν αλήθευε: η εσχάτη προδοσία. Έτσι δεν είναι ανακριβές να δηλώσουμε ότι οι εκτελεσθέντες ήσαν αθώοι και δεν εκτελέστηκαν αλλά δολοφονήθηκαν από πραξικοπηματίες στρατιωτικούς σε συνεργασία με τους πολιτικούς τους πολιτικούς αντιπάλους. Αυτό άλλωστε το παραδέχονται ακόμη και ακροαριστεροί ιστορικοί όπως ο Τάσος Βουρνάς ενώ ο ιστορικός Θάνος Βερέμης υποστηρίζει ότι η δίκη των έξι εντασσόταν στις προσπάθειες των στρατιωτικών κύκλων να μετακυλήσουν αλλού τις ευθύνες της καταστροφής. Ο Γεώργιος Ζορμπάς, επίτιμος αντιεισαγγελέας του Αρείου Πάγου αναφερόμενος στο νομικό πλαίσιο της δίκης είπε: «Το στρατοδικείο και η ενώπιον αυτού διαδικασία καταπάτησε στοιχειώδη υπερασπιστικά δικαιώματα των κατηγορουμένων».



Πραγματικά δυσκολεύομαι να καταλάβω γιατί ονομάζεται "δίκη" η διαδικασία δικαστικής παρωδίας και συνοπτικής εκτέλεσης των "έξ" αθώων ανδρών. Οι κατηγορούμενοι δεν δικάστηκαν από τους φυσικούς δικαστές τους (από ειδικό δικαστήριο που θα υποδείκνυε η βουλή), ενώ παραβιάστηκε και το άρθρο 91 του Συντάγματος που απαγορεύει την σύσταση Έκτακτου δικαστηρίου που δεν προϋπήρχε θεσμικά, καθώς κανείς πολίτης δεν στερείται των φυσικών δικαστών. Αν τώρα συνυπολογίσουμε το γεγονός ότι οι δικαστές του στρατοδικείου ταυτίζονταν με τους κατήγορους και είχαν οι περισσότεροι ταχθεί εκ προοιμίου υπέρ της εκτέλεσης των κατηγορουμένων, έχουμε την πλήρη εικόνα μιας προαποφασισμένης στημένης δίκης-παρωδίας.

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα των εισαγγελέων - δικαστών για την πλήρη καταπάτηση των δικαιωμάτων των κατηγορουμένων ήταν η λαϊκή οργή και η λαϊκή απαίτηση για τιμωρία των κατηγορουμένων Μάλιστα ο "επαναστατικός επίτροπος" Γεωργιάδης στην προσπάθεια να αντιμετωπίσει τα επιχειρήματα της υπεράσπισης επικαλέστηκε την λαϊκή απαίτηση για την δίκη που εκφράστηκε και με ψηφίσματα!!! που κατέθεσε ο λαός των Αθηνών. Ομολογουμένως παγκόσμια πρωτοτυπία στα δικαστικά χρονικά, άνθρωποι να εισάγονται σε δίκη και να τουφεκίζονται μετά από κατάθεση ψηφισμάτων από ομάδες πολιτών!!!

Ένα άλλο βασικό επιχείρημα των εναγόντων στρατιωτικών ήταν ότι τα δικαιώματα των κατηγορουμένων δεν γίνονταν σεβαστά και οι νόμοι καταπατούνταν επειδή την εξουσία την κατείχε η "επαναστατική επιτροπή". Η ίδια όμως "επιτροπή" δεν είχε κάνει κανενός είδους πολιτικής επανάστασης πλην της κατάργησης της Κυβέρνησης και της καθαίρεσης του Βασιλιά Κωνσταντίνου Οι ηγέτες της Επανάστασης (Πλαστήρας - Γονατάς) είχαν επανειλημμένα δηλώσει ότι θα σεβαστούν το Σύνταγμα, την Δημοκρατία και τους Νόμους. Στην "δίκη" αυτή όμως παραβιάστηκαν και πολλά άλλα στοιχειώδη δικαιώματα των κατηγορουμένων Συγκεκριμένα όχι μόνο απαγορεύτηκε η πρόσβαση των κατηγορουμένων σε κρατικά έγγραφα, αλλά απαγορεύτηκε η πρόσβαση και στα προσωπικά τους αρχεία και έγγραφα. Σε πολλούς δε κατηγορουμένους δεν τους απαγγέλθηκε καν κατηγορητήριο κατά την διάρκεια της προανάκρισης


Δεν είμαι δικηγόρος, ούτε έχω ειδικές γνώσεις γνώσεις επί των θεμάτων αυτών. Γίνεται όμως εύκολα αντιληπτό από τα λίγα πράγματα που ξέρω για τα πολιτικά δικαστήρια ότι παραβιάστηκαν σχεδόν όλα τα στοιχειώδη ατομικά δικαιώματα των εκτελεσθέντων. Άλλωστε το γεγονός αυτό το παραδέχθηκε και η πολιτική αγωγή. Η μόνιμη επωδός τόσο των δικαστών όσο και των κατήγορων (αν και οι 2 αυτές κατηγορίες συνέπιπταν) ήταν ότι υπήρχε καθεστώς έκτακτης εθνικής ανάγκης που επέβαλλε τις βάρβαρες αυτές διαδικασίες. Η έδρα (Οθωναίος) απέρριψε όλες τις ενστάσεις επί των διαδικασιών, έχοντας ως σκεπτικό ότι....τις απορρίπτει τελεία και παύλα.

Το πιο τραγικό από όλα ήταν ότι οι δικαστές - εισαγγελείς που εκτέλεσαν τους 6 αθώους άνδρες, είχαν οι ίδιοι βαρύτατες ευθύνες για την τελική κατάρρευση του μετώπου της Μικράς Ασίας. Όλοι (Γονατάς, Πλαστήρας, Παπούλας), πλην Παγκάλου, είχαν την διοίκηση μεγάλων μονάδων του στρατού στο μέτωπο, ενώ πολλοί άλλοι συνεργάτες τους (Κονδύλης) συμμετείχαν σε μυστικές οργανώσεις στην Κωνσταντινούπολη υποσκάπτοντας το ηθικό του Ελληνικού στρατού στο μέτωπο. Αλήθεια όλοι αυτοί δεν είχαν καθόλου προσωπικές ευθύνες? Ήταν τόσο καθαρή η συνείδηση τους, ώστε να φορτώσουν την καταστροφή στους ώμους άλλων? Υπενθυμίζω ότι ο Αλέξανδρος Μαζαράκης - Αινιάν στην επίσημη έρευνα του στρατού το 1924 για τα αίτια της στρατιωτικής κατάρρευσης του Μικρασιατικού μετώπου, κατελόγισε βαρύτατες ευθύνες στον Στυλιανό Γονατά για την φυγή του στρατιωτικού τμήματος που διοικούσε, ενώπιον του εχθρού.

Υπάρχει και ένα τελευταίο και ίσως το πιο σημαντικό επιχείρημα των Βενιζελικών εκείνης της εποχής, ότι όφειλαν να εκτελεσθούν οι 6 αθώοι Έλληνες πατριώτες για να κατασιγάσει ο κοινωνικός αναβρασμός και να ικανοποιηθούν οι πρόσφυγες. Ομολογουμένως είναι και το μοναδικό στέρεο επιχείρημα, αν δεχθούμε ότι οι πρόσφυγες ήθελαν να πεθάνουν κάποιοι αθώοι για την καταστροφή που έπαθαν. Προφανώς δεν ισχύει κάτι τέτοιο, καθώς οι πρόσφυγες δεν ήταν αιμοδιψή τέρατα αλλά πονεμένοι άνθρωποι. Αλλά και αν ίσχυε, η ουσία δεν θα άλλαζε. Οι "εξ" ήταν αθώοι του κατηγορητηρίου και αυτό δεν θα αλλάξει ποτέ, όση προσπάθεια και αν καταβάλλουν οι Βενιζελικοί υμνωδοί - ιστορικοί που έχουν εξορίσει την κοινή λογική από τις ιστορικές σπουδές.

Μια άλλη αποκαλυπτική πτυχή της δίκης ήταν ότι ενώ το κατηγορητήριο κάλυπτε συνολικά την χρονική περίοδο 1920-1922, πολλοί κατηγορούμενοι δεν κατείχαν κρατικές θέσεις στο μεγαλύτερο διάστημα της περιόδου αυτής. Κλασσικό παράδειγμα ο αρχιστράτηγος Χατζηανέστης που ανέλαβε καθήκοντα 3 μήνες πριν την καταστροφή!! Και όμως δικαζόταν και για διπλωματικά λάθη των μετανοεμβριανών Κυβερνήσεων σε μια απόδοση συνολικής ευθύνης που ανάλογη είδαμε μόνο στα προπολεμικά κομμουνιστικά απολυταρχικά καθεστώτα. Άλλο παράδειγμα αποτελεί ο Νικόλαος Στράτος, που για το μισό της επίμαχης περιόδου ήταν στην αντιπολίτευση! Ο Ιωάννης Μεταξάς με αρθρογραφία του την εποχή εκείνη, υποστήριζε ότι σε περίπτωση καταδικαστικής απόφασης, οι κατηγορούμενοι θα έπρεπε να έχουν το δικαίωμα να ασκήσουν έφεση. Φυσικά τέτοιο δικαίωμα δεν αναγνώρισε το στρατοδικείο των εκτελεστών. Η καταδικαστική απόφαση ανακοινώθηκε ξημερώματα της 15ης Νοεμβρίου και οι κατηγορούμενοι εκτελέστηκαν την ίδια εκείνη ημέρα.

Στις 11.οο το πρωί της 15ης Νοεμβρίου, οι έξι άνδρες μεταφέρθηκαν με φορτηγό στην τοποθεσία Γουδή. Τραγική φιγούρα ο Δημήτριος Γούναρης, ο οποίος είχε προσβληθεί από τύφο και μόλις στεκόταν στα πόδια του, υποβασταζόμενος από τους υπόλοιπους. Ο Έρνεστ Χέμινγουέη που κάλυψε δημοσιογραφικά τα γεγονότα για την εφημερίδα "Τορόντο Μέηλ" έγραψε για τον Γούναρη: "O ψηλός πρώην πρωθυπουργός ήταν βαρειά άρρωστος. Δεν μπορούσε να σταθεί στο λασπωμένο χώμα. Είχε στους ώμους του μια στρατιωτική κουβέρτα. Οι δύο σύντροφοι του τον κρατούσαν όρθιο...." Το πυρ του εκτελεστικού αποσπάσματος έκλεισε το κεφάλαιο του Μικρασιατικού δράματος και άνοιξε το κεφάλαιο του δεύτερου εθνικού διχασμού που απείχε μόλις μια δεκαετία...

Ως τελευταίο μάρτυρα για την αθωότητα των "εξ" ανδρών θα φέρουμε αυτόν που κυρίως βοήθησε να στηθούν στο εκτελεστικό απόσπασμα. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος δήλωσε στην βουλή των Ελλήνων το 1929:

"..δύναμαι να σας διαβεβαιώσω με τον πλέον κατηγορηματικόν τρόπον, ότι ουδείς των πολιτικών αρχηγών της δημοκρατικής παρατάξεως θεωρεί ότι οι ηγέται της πολιτικής ητις ακολουθήθη μετά το 1920, διέπραξαν προδοσίας κατά της πατρίδος η ότι εν γνώσει ωδήγησαν τον τόπον εις την Μικρασιατικήν Καταστροφήν...."

ΠΗΓΕΣ

-Τα επίσημα πρακτικά της "δίκης των εξ"

-Γρηγορίου Δαφνή, Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων 1923-1940, τ. Β, εκδόσεις "Κάκτος"

-Νίκος Νικολόπουλος, Δημήτριος Γούναρης Πολιτική βιογραφία, εκδόσεις "Σιδέρης"


ΕΠΙΜΕΤΡΟΝ

Με ειλικρινή χαρά μάθαμε και δημοσιευσαμε σε παλαιότερη ανάρτηση μας, ότι ο Μιχαήλ Πρωτοπαπαδάκης εγγονός του εκτελεσθέντος τότε Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη, προσέφυγε στον Άρειο Πάγο ζητώντας την ακύρωση της απόφασης του στρατοδικείου με το αιτιολογικό της ύπαρξης νέων στοιχείων. Το ποινικό τμήμα του Άρειου Πάγου (3 προς 2) δέχθηκε τους ισχυρισμούς του και παρέπεμψε το θέμα στην Ολομέλεια για την οριστική απόφαση. Ελπίζουμε λοιπόν πολύ σύντομα να αποκατασταθεί και επίσημα η μνήμη των "εξ" και μια έτσι να εξαλειφθεί μια μαυρη κυλίδα της σύγχρονης πολιτικής Ιστορίας της Ελλάδας...

Η ανακωχή των Μουδανιών και η παράδοση της Ανατολικής Θράκης στους τούρκους (20 - 29 Σεπτεμβρίου 1922)


Η ανακωχή των Μουδανιών και η παράδοση της Ανατολικής Θράκης στους τούρκους (20 - 29 Σεπτεμβρίου 1922)

Written By Ιωάννης Φιλίστωρ on 1 Σεπτεμβρίου 2011 | 9/01/2011 09:32:00 π.μ.


Οι βασικές προτεραιότητες της "επαναστατικής επιτροπής" Πλαστήρα - Γονατά όταν ανέλαβε πραξικοπηματικά την διακυβέρνηση της Χώρας, αποτέλεσε η ενίσχυση του μετώπου της Θράκης και η αποκατάσταση της εύνοιας των Συμμάχων (Αγγλίας - Γαλλίας) που είχε διασαλευτεί από τις μετανοεμβριανές κυβερνήσεις. Τις δύο αυτές προτεραιότητες τις ανέφερε ρητά η "επαναστατική επιτροπή" σε διάγγελμα της προς τον ελληνικό λαό. Προς την κατεύθυνση αυτή, ο Νικόλαος Πλαστήρας και οι συνεργάτες του όρισαν την κυβέρνηση που θα στήριζαν, υποβάλλοντας ένα κατάλογο με ονόματα στον Άγγλο πρέσβη Λίντλει και ζητώντας του να διαλέξει τα ονόματα που ήταν αρεστά στην Μ. Βρετανία. Ταυτόχρονα ορίστηκε ο Ελευθέριος Βενιζέλος που βρισκόταν στο Παρίσι ως αντιπρόσωπος της "επαναστατικής επιτροπής" έναντι των Συμμάχων.
Η κατάσταση στο μέτωπο της Ανατολικής Θράκης δεν ήταν καθόλου αποθαρρυντική. Ο Ελληνικός στρατός ήταν ισχυρός καθώς εκτός από το Δ΄ Σώμα στρατού, λίγο πριν από την κατάρρευση είχε μεταφερθεί μια ακόμη ενισχυμένη μεραρχία για να επιχειρηθεί η κατάληψη της Κωνσταντινούπολης και έτσι να εκβιαστεί ο Κεμάλ σε συμβιβασμό. Είναι αληθές βέβαια πως το ηθικό των στρατιωτών ήταν πολύ χαμηλό. Ταυτόχρονα ανάμεσα στην Ελληνική Ανατολική Θράκη και τους Τούρκους του Κεμάλ που βρίσκονταν στην Νικομήδεια βρισκόταν η Κωνσταντινούπολη υπό Συμμαχική κατοχή. Ακόμα και αν οι Σύμμαχοι παρέδιδαν την Κωνσταντινούπολη στον Κεμάλ (και δεν προλάβαινε να την καταλάβει ο Ελληνικός στρατός από την Τσατάλτζα που απείχε μόλις 30 χλμ) η μεταφορά στρατευμάτων από την Ασία προς την Ευρώπη θα ήταν αδύνατη για τους Τούρκους καθώς δεν διέθεταν πλοία. Αντιθέτως το Ελληνικό ναυτικό θα ήταν ο απόλυτος κυρίαρχος, τόσο στο Αιγαίο όσο και στην θάλασσα του Μαρμαρά όσο και στον Εύξεινο Πόντο.



Η Ελληνική πλευρά είχε λοιπόν δυνατότητες για να ελιχθεί και να καθυστερήσει αποφασιστικά (η και να εμποδίσει) την μεταφορά των Τούρκων στην Ανατολική Θράκη. Τα γεγονότα όμως εξελίχθηκαν πολύ διαφορετικά. Η διάσκεψη στα Μουδανιά άρχισε χωρίς τους Έλληνες, καθώς αυτοί δεν είχαν ακόμη φθάσει, με κύριο θέμα τη γραμμή που θα αποσύρονταν οι Έλληνες. Πρόκειται δηλαδή για μια ιδιόρρυθμη διάσκεψη ανακωχής που προδίκαζε τη Συνθήκη Ειρήνης και που υποχρέωνε τον έναν από τους δύο αντιπάλους να υποχωρήσει πολύ πέραν της γραμμής, την οποία κατείχε, και να παραχω­ρήσει μεγάλες εκτάσεις στον αντίπαλο. Κατά την αφήγηση του Ισμέτ Ινονού στον πολιτικό και μεγάλο Ιστορικό Σπύρο Μαρκεζίνη, το 1972, δέχθηκαν όλοι την προτροπή του: «Ας φθάσουμε σε ένα αποτέλεσμα και οι Έλληνες θα υποχρεωθούν να το δεχθούν».

Στους όρους της ανακωχής προβλεπόταν όχι μόνο η άμεση αποχώρηση του Ελληνικού στρατού από την Ανατολική Θράκη και την παράδοση της στους Τούρκους, αλλά προβλεπόταν και η εκκένωση της περιοχής από τους Έλληνες κατοίκους της εντός 15 ημερών! Η απόφαση των Συμμάχων για απόδοση της Ανατολικής Θράκης στην Τουρκία οδηγούσε και στην εγκατάλειψη της Κωνσταντινούπολης, των Στενών και της ουδέτερης ζώνης. Η ταπείνωση των Συμμάχων, μπορεί να εξηγηθεί από το ότι ήδη είχαν ικανοποιηθεί από τα κέρδη τους. Η Μεγάλη Βρετανία, στη Μεσοποταμία, το Κουρδιστάν και τα πετρέλαια της Μοσούλης. Η Γαλλία, στη Συρία και τον Λίβανο και η Ιταλία, με την καταστροφή της Ελλάδας. Είχαν αποσπάσει την Τουρκία από την προσέγγισή της προς τη Σοβιετική Ένωση, προς μεγάλη, βέβαια, απογοήτευση του Λένιν και του Τρότσκι, οι οποίοι ιδεοληπτικά φαντάζονταν την Τουρκία ως ηγέτιδα μιας παγκόσμιας αντιαποικιακής επανάστασης.


Όταν έφτασε η Ελληνική αντιπροσωπεία (στρατηγός Μαζαράκης, αντισυνταγματάρχης Σαρηγιάννης) και ενημερώθηκε για τους όρους της ανακωχής αρνήθηκε να υπογράψει δηλώνοντας πως δεν είχε εξουσιοδότηση για τόσες πολλές και κρίσιμες παραχωρήσεις. Ο Νικόλαος Πλαστήρας αρχικώς περιόδευσε στις πόλεις της Ανατολικής Θράκης για να επιθεωρήσει τις Ελληνικές μονάδες και να ανορθώσει το ηθικό τους. Ταυτόχρονα επισκέφθηκε πολλές πόλεις εμψυχώνοντας τους Έλληνες κατοίκους και υποσχόμενος πως η "επαναστατική επιτροπή" θα έκανε ότι μπορούσε για την προστασία τους και δεν θα τους εγκατέλειπε σε καμία περίπτωση. Αμέσως μετά μετέβη ο ίδιος στα Μουδανιά όπου πληροφορήθηκε το περιεχόμενο των όρων της ανακωχής που ήδη είχαν συμφωνήσει οι Αγγλογάλλοι με τον Κεμάλ. Οι σύμμαχοι ενημέρωσαν την Ελληνική κυβέρνηση ότι σκόπευαν να υπογράψουν την ανακωχή ακόμη και μονομερώς. Ο Πλαστήρας αρνήθηκε να υπογράψει μια τέτοια "ανακωχή" που ισοδυναμούσε ουσιαστικά με παράδοση άνευ όρων. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος τηλεγράφησε τόσο στην Ελληνική κυβέρνηση όσο και στην αντιπροσωπεία στα Μουδανιά να αποδεχθούν και να υπογράψουν τους όρους της επώδυνης ανακωχής χωρίς δισταγμούς και δεύτερες σκέψεις. 

Λόγω κακής συνεννόησης (φαίνεται από τα τηλεγραφήματα πως οι υπεύθυνοι του Ελληνικού υπουργείου εξωτερικών δεν γνώριζαν ότι τα Τουρκο-Βουλγαρικά σύνορα του 1915 δεν ήταν ο Έβρος ποταμός) η Ελληνική αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον Μαζαράκη αποχώρησε από τα Μουδανιά χωρίς να υπογράψει. Τελικώς μετά από συνεχείς πιέσεις του Βενιζέλου από το εξωτερικό η κυβέρνηση Κροκιδά αναγνώρισε την ανακωχή. Στις 25.9.1922 ο Βενιζέλος τηλεγράφησε από το Παρίσι: «Ανατολική Θράκη απωλέσθη ατυχώς δι’ Ελλάδα» και: «Ανάγκη Θράκες να εγκαταλείψωσι την γην, ην από τόσων αιώνων κατοικούσιν, αυτοί και πρόγονοί των». 
 Το βασικό αποτέλεσμα της Ανακωχής αυτής είναι ότι ουσιαστικά δημιούργησε τετελεσμένα γεγονότα υπέρ των Τούρκων για την Συνθήκη Ειρήνης που υπογράφτηκε αργότερα στην Λοζάννη. Μια άλλη παρενέργεια της ανακωχής των Μουδανιών είναι ότι οι Τούρκοι στις διαπραγματεύσεις στην Λοζάννη αξίωναν και την Δυτική Θράκη, επ΄απειλη πολέμου. Το τραγικότερο όλων όμως, ήταν ότι πάνω από 250.000 Έλληνες αναγκάστηκαν να εκπατριστούν από την Ανατολική Θράκη εγκαταλείποντας τις περιουσίες τους και τα σπίτια τους ολοκληρώνοντας την τραγωδία της Μικρασιατικής Κατατροφής. Η αποχώρηση των Ελλήνων κατοίκων της Ανατολικής Θράκης από τις εστίες τους, και λόγω των περιορισμένων μέσων της εποχής, έγινε υπό δραματικές και τραγικές συνθήκες. Είναι χαρακτηριστικό πως οι Άγγλοι αρνήθηκαν να δώσουν παράταση στην εκκένωση ακόμη και για μια εβδομάδα!! Συνολικά, μαζί με τους στρατιώτες και τους Έλληνες δημοσίους υπαλλήλους μετακινήθηκαν προς την Ελληνική μεθόριο πάνω από 400.000 άνθρωποι.

Συμπεράσματα

Από τα γεγονότα όπως εξελίχθηκαν, αλλά και από τις συνθήκες που επικρατούσαν, μπορούμε να βγάλουμε στέρεα συμπεράσματα για τις μεγάλες προσωπικές ευθύνες του Νικόλαου Πλαστήρα, του Ελευθέριου Βενιζέλου και των υπολοίπων μελών της "επαναστατικής επιτροπής για την απώλεια τηςΑνατολικής Θράκης, αλλά και της γενικότερης αρνητικής τροπής των τελικών διαπραγματεύσεων για την μόνιμη συνθήκη ειρήνης που έγιναν αργότερα στην Λοζάννη. Είναι, πιστεύω, χαρακτηριστικό ότι τα ίδια αυτά πρόσωπα (Πλαστήρας, Γονατάς κτλ) ένα μήνα μετά είχαν το κουράγιο χωρίς ίχνος αυτοκριτικής να εκτελέσουν στο Γουδί τους βασικότερους πολιτικούς τους αντιπάλους για την απώλεια της Μικράς Ασίας. 

Στο εύλογο ερώτημα του λόρδου Κόρζον: «Ποιος θα υποχρεώσει τους Έλληνες να εγκαταλείψουν την Ανατολική Θράκη;» απάντησαν οι ίδιοι οι Έλληνες. Η Ανατολική Θράκη εγκαταλείφθηκε εθελόδουλα, ώστε να μη βρεθεί η Μεγάλη Βρετανία στη δυσάρεστη θέση να συγκρουστεί με την Τουρκία. Και αυτό παρά το ότι πολλοί πίστευαν ότι, αρνούμενοι να εγκαταλείψουν την Ανατολική Θράκη τις μέρες εκείνες, οι Έλληνες δεν είχαν να χάσουν απολύτως τίποτε και θα κέρδιζαν πολύτιμο χρόνο. Αναμφίβολα πάντως ισχύει το ελαφρυντικό για τον Πλαστήρα ότι ποτέ στο παρελθόν δεν είχε διαχειριστεί τέτοια θέματα ενώ δεν είχε την παραμικρή πολιτική εμπειρία.

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα των υποστηρικτών της εκτέλεσης των "έξι" ήταν ότι οι μετανοεμβριανές κυβερνήσεις επαναφέροντας των Βασιλιά Κωνσταντίνο που ήταν πρόσωπο αντιπαθές στους Συμμάχους απώλεσαν τη εμπιστοσύνη τους και για τον λόγω αυτό έπαψαν να μας βοηθούν. Το επιχείρημα αυτό είχε περίοπτη θέση στο σκεπτικό του κατηγορητηρίου της προαποφασισμένης "δίκης" των εξι που ακολούθησε. Όπως όμως είδαμε από την παραπάνω αφήγηση, ενώ ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος είναι έκπτωτος και εξόριστος και το σύνολο της αντιβενιζελικής πολιτικής ηγεσίας στην φυλακή, την εξωτερική πολιτική χειρίζεται ο Βενιζέλος αυτοπροσώπως και η κυβέρνηση Κροκιδά αποτελείται από πρόσωπα που επιλέχθηκαν με τον πλέον επαίσχυντο τρόπο από ξένες πρεσβείες, οι Σύμμαχοι όχι μόνο δεν αλλάξαν πολιτική έναντι της Ελλάδος αλλά πρόδωσαν με ευκολία τον παλαιό τους Σύμμαχο που τους πρόσφερε τόσες υπηρεσίες στο παρελθόν, με τον επαίσχυντο τρόπο που περιγράψαμε.

Αντιπροσωπευτικός της ηττοπάθειας του Ελευθέριου Βενιζέλου είναι ο τρόπος με τον οποίο αρχίζει την επιστολή του προς τον στρατηγό Νίδερ, Διοικητή της Στρατιάς Θράκης, την 2.11.1922, αμέσως μετά την εγκατάλειψη της Ανατολικής Θράκης. Γράφει ο Βενιζέλος: 
«Φίλτατε στρατηγέ, 
Επιθυμώ να σας συγχαρώ διά την επιτυχίαν μεθ’ης εξετελέσατε την θλιβεράν εντολήν της εκκενώσεως της Αν. Θράκης. Θέλω να σας είπω πόσην αληθή υπερηφάνειαν ησθάνθην, όταν, εις το υπουργείον των Εξωτερικών εν Αγγλία, μου ανεκοίνωσαν σχετικόν τηλεγράφημα του στρατηγού Χάριγκτον, εκφράζοντος την εκτίμησίν του διά τον τρόπον καθ’ όν έγινε η εκκένωσις….»  

Ι. Β. Δ.

Πηγές

Δαφνής Γρηγόριος, Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων τ. πρώτος, εκδόσεις Κάκτος

Ρήγος Άλκης, τα κρίσιμα χρόνια 1922-1935, εκδόσεις παπαζήση

Βασίλης Τζανακάρης, Εις Θάνατον!! ( η δίκη και η εκτέλεση των "έξι" μέσα από τα πρακτικά, τα παραλειπόμενα και τα "ψιλά" των εφημερίδων), εκδόσεις Μεταίχμιο

http://hercolano8.blogspot.gr/2012/04/1922.html

ΕΠΙΜΕΤΡΟΝ 

Μαρτυρία τοῦ Ἀλέξανδρου
Μαζαράκη-Αἰνιάνος, ἀπό τό βιβλίο του "Ἀπομνημονεύματα", Ἴκαρος,
Ἀθήνα 1948


… Τόν Σεπτέμβριον τοῦ 1922 ἐκλήθην εἰς τό Ὑπουργεῖον τῶν Ἐξωτερικῶν, ὅπου μοῦ ἀνέθεσαν νά ἀντιπροσωπεύσω τήν Ἑλλάδα εἰς τήν μέλλουσαν νά συνέλθῃ τήν 20 Σεπτεμβρίου εἰς Μουδανιά διάσκεψιν στρατιωτικῶν ἀντιπροσώπων τῆς Ἑλλάδος, τῆς Τουρκίας, τῆς Γαλλίας, τῆς Ἀγγλίας καί Ἰταλίας, πρός σύναψιν ἀνακωχῆς. … Σημειωτέον ὅτι καί ἐγώ καί ἡ κυβέρνησις ἐνομίζαμε ὅτι ἐπρόκειτο μόνον περί ἀνακωχῆς, περί τῶν γραμμῶν δηλαδή ὄπισθεν τῶν ὁποίων θά ἔμενεν ὁ ἑλληνικός καί ὁ τουρκικός στρατός μέχρι τῆς συνθήκης τῆς εἰρήνης, ὡς ἄλλως ἐξήγετο καί ἀπό τήν διακοίνωσιν τῶν δυνάμεων. 

Τῆς ἐπιτροπῆς μετεῖχον ἐκ μέρους τῆς Ἀγγλίας ὁ στρατηγός Χάριγκτον, τῆς Γαλλίας ὁ στρατηγός Σαρπύ, τῆς Ἰταλίας ὁ στρατηγός Μομπέλλι, τῆς Τουρκίας (τόν ὁποῖον διόλου δέν συνήντησα) ὁ στρατηγός Ἰσμέτ Πασσᾶς. Οὗτοι δέν ἀνέμενον τήν ἄφιξίν μας ἀλλά συνεδριάσαντες τήν 20–21 εἶχον ἤδη παρασκευάσει τό κείμενον τῆς ἀνακωχῆς τό ὁποῖον καί μᾶς παρουσίασαν πρός ἀποδοχήν τήν 22αν. Εἰς τήν πρώτην συνεδρίασιν τῆς 22ας Σεπτεμβρίου, γενομένην ἐπί ἀγγλικοῦ θωρηκτοῦ, μᾶς ἐπέδειξαν κείμενον ἕτοιμον τῆς συνθήκης τῆς ἀνακωχῆς εἰς τό ὁποῖον εἶχον μείνει σύμφωνοι οἱ Τοῦρκοι καί οἱ τέως σύμμαχοί μας, χωρίς κἄν νά μᾶς ἐρωτήσουν. Διά τοῦτο ὡρίζετο ἡ ἄμεσος ἐκκένωσις τῆς Θρᾴκης ὑπό τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ μέχρι τόν Ἕβρον καί ὅτι ἐπρόκειτο μόνον νά συζητηθοῦν αἱ λεπτομέρειαι τῆς ἐκτελέσεως. Ἐδήλωσα ἀμέσως ὅτι τό κείμενον τοῦτο προδικάζει τήν συνθήκην τῆς εἰρήνης, ὅτι ἐγώ ἦλθον διά νά συζητήσω περί ἀνακωχῆς καί ὄχι διά νά ἀκούσω τήν ἄμεσον κατάληψιν τῆς Θρᾴκης ὑπό τῶν Τούρκων καί ὅτι ὑπό τοιούτους ὅρους θεωρῶ τοῦτο ἀπαράδεκτον καί οὔτε ὁδηγίας τοιαύτας ἔχω, οὔτε κἄν θέλω νά λάβω γνῶσιν.

Κατά τήν διεξαχθεῖσαν συζήτησιν ὁ Γάλλος ἀντιπρόσωπος στρατηγός Σαρπύ ἐζήτει μέ νευρικότητα καί ἐκβιαστικῶς νά μᾶς πιέσῃ εἰς ἄμεσον ἀποδοχήν τῶν πάντων, ἐπισείων τούς κινδύνους τῆς παρελκύσεως, ἀφοῦ δῆθεν οἱ σύμμαχοι ἀνέλαβον νά πείσουν τόν Κεμάλ νά μή διαπεραιωθῇ εἰς Εὐρώπην καί μᾶς καταδιώξῃ καί παρεχώρησαν εἰς αὐτόν τήν Θρᾴκην, ἡ ὁποία παραχώρησις εἶναι ὁριστική. …Ὑπό τάς συνθήκας ταύτας μετέβην εἰς τήν ἐπί τοῦ ἀντιτορπιλλικοῦ σύσκεψιν ὅπου εὐθύς ἀμέσως ἐδήλωσα ὅτι μή γενομένης δεκτῆς οὐδεμιᾶς ἡμετέρας προτάσεως δέν δύναμαι νά ὑπογράψω. …
Ἀλλά θά ἦτο ἡ ἰδία ἡ στάσις τῆς Ἀγγλίας ἐάν ἔβλεπε μετ' ὀλίγας ἡμέρας, μετά ἕνα μῆνα, σημαντικήν εἰς τή Θρᾴκην ἑλληνικήν δύναμιν μέ τήν στερράν ἀπόφασιν νά κρατήσῃ καί νά ἀμυνθῇ αὐτῆς; Θά ἦτο διατεθειμένη τότε νά συμμετάσχῃ μέ τάς δύο ἄλλας δυνάμεις εἰς ἐκβιαστικά ἐναντίον τῆς Ἑλλάδος μέτρα; Καί ἐπί πλέον, ἐάν ἀφιέμεθα μόνοι ἀπέναντι τῶν Τούρκων, θά ἠδύναντο αὐτοί, ἐνόσῳ μέ τόν στόλον μας εἴμεθα κύριοι τῆς Προποντίδος, νά διαπεραιώσουν σημαντικάς δυνάμεις ἐξ Ἀσίας εἰς Θράκην; Βεβαίως ὄχι. Ὑπάρχει λοιπόν βάσιμος ἐλπίς ὅτι ἐάν παρετείναμεν τήν ἐκκρεμότητα, μή δεχόμενοι τήν ἐκκένωσιν τῆς Θρᾴκης καί ἐν τῷ μεταξύ συντόνως ἐνισχύαμεν καί ὠργανοῦμεν τάς ἐκεῖ στρατιωτικάς δυνάμεις μας, ἡ μέν Εὐρώπη δέν θά ἦτο ἡνωμένη διά νά ἐπέμβῃ, οἱ δέ Τοῦρκοι δέν θά εἶχον εἰς χεῖρας των κανέν ὅπλον διά νά ἐκβιάσουν καί ἡμᾶς καί τήν Εὐρώπην.

Προκειμένου, ἐπαναλαμβάνω, διά τόσον μεγάλον ἔπαθλον ὅπως ἡ Θρᾴκη, ἤξιζε τόν κόπον νά μεταχειρισθῇ ἡ Ἑλλάς ὅλα τά μέσα διά νά τήν κρατήσῃ, φθάνουσα μέχρι τοῦ τελευταίου σημείου, ὅπου θά ἔβλεπε πλέον ὅτι ἡ ἀντίστασίς της ἦτο ἄσκοπος καί ἐγέννα δεινοτέρους κινδύνους. Νομίζω λοιπόν ὅτι καί ὁ Βενιζέλος ἐν Παρισίοις καί ἡ ἐπανάστασις ἐν Ἀθήναις ἔσπευσαν πολύ, χάσαντες ἀπ' ἀρχῆς κάθε ἐλπίδα, νά ἀποδεχθοῦν τήν ἐκκένωσιν τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης. 
========================================